Bảo tàng sinh thái là một trong những phương cách hiệu quả để bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể dựa trên sự đồng thuận tự nguyện của cộng đồng trong việc tự giữ gìn, quản lý và giới thiệu di sản của địa phương. Với hy vọng bảo tốn và giữ gìn những giá trị lâu đời về văn hóa, lịch sử của làng gốm cổ truyền Bát Tràng, ngày mùng 3 tháng 3 năm 2024 Trung tâm Tinh hoa Làng nghề Việt cùng các giáo sư, tiến sĩ, các cấp chính quyền đã đặt những bước chân đầu tiên trong đề án xây dựng bảo tàng sinh thái – làng cổ Bát Tràng.

Một loại hình “bảo tàng toàn diện”

Vì không thể tạo dựng hoặc thay thế không gian sinh tồn của di sản văn hóa phi vật thể nên việc bảo tồn trong các bảo tàng kiểu cũ là điều bất khả thi. Các bảo tàng cổ điển chỉ giữ lại “hóa thạch” các biểu đạt văn hóa vì về bản chất, các biểu đạt này luôn “sống” và thay đổi. Với tính chất không ngừng được tái tạo, đối với di sản văn hóa phi vật thể không thể áp dụng biện pháp bảo tồn “nguyên gốc” hay bảo tồn “tính xác thực” như đối với di sản vật thể. Điều cần làm trong việc bảo tồn các di sản văn hóa phi vật thể là phải vượt khỏi phạm vi các bức tường bảo tàng cũ, hướng tới bảo tồn những biểu đạt đa dạng văn hóa trong các cộng đồng.

Thuật ngữ Écomusée - Bảo tàng sinh thái, do các nhà bảo tàng học người Pháp George Henri Rivière và Hugues de Varine đưa ra bao hàm các ý nghĩa của một bảo tàng do cộng đồng địa phương đồng thuận, tự nguyện xây dựng và quản lý, trong đó, trọng tâm là sử dụng và giới thiệu di sản địa phương, cộng đồng và môi trường chung quanh chứ không chỉ là những bộ sưu tập truyền thống. Bảo tàng sinh thái không phải một công trình kiến trúc khép kín mà là một tổ hợp: lãnh thổ - di sản - ký ức - cộng đồng.

Việc thiết lập Bảo tàng sinh thái Làng cổ Bát Tràng sẽ giải quyết những nhu cầu cấp thiết nêu trên, đáp ứng yêu cầu của cả cộng đồng và chính quyền đối với việc bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hoá và tài nguyên sinh thái cùng toàn bộ đời sống cộng đồng cư dân địa phương, hướng tới phát triển cộng đồng và phát triển bền vững.

Ngày mùng 3 tháng 3 năm 2024 Trung tâm Tinh hoa Làng nghề Việt cùng các giáo sư, tiến sĩ, các cấp chính quyền đã đặt những bước chân đầu tiên trong đề án xây dựng bảo tàng sinh thái – làng cổ Bát Tràng. Trong hội nghị, các bên trao đổi vô cùng sôi nổi, cùng hướng đến mục tiêu chung đưa làng cổ Bát Tràng trở thành Bảo tàng sinh thái - Làng di sản.

PGS TS Đặng Văn Bài, Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản Quốc gia phát biểu, trao đổi về dự án